ความแค้นของโป๊ป: ปรากฏการณ์ “Rache des Papstes” บนหอคอยเบอร์ลิน "หอคอยรูปหน่อไม้ฝรั่ง"

ในวันท้องฟ้าแจ่มใสของกรุงเบอร์ลิน มองจากหน้าต่างเครื่องบินสามารถเห็นหอกระจายภาพเบอร์ลิน (Berlin Fernsehturm) อย่างชัดเจน อาจเป็นสิ่งแรกที่มองเห็นจากเครื่องบินบ่งชี้ว่าถึงเบอร์ลิน เมืองหลวงของเยอรมนี บางท่านอาจเรียกเล่น ๆ ว่า หอคอยเบอร์ลิน (Berlin tower) คนไทยหลายท่านก็บอกว่าเหมือนไม้เสียบลูกชิ้น หอคอยสูงเด่นเป็นสง่าด้วยความสูง 368 เมตร ตั้งอยู่ใกล้ Alexander Platz กรุงเบอร์ลิน สร้างเสร็จเมื่อ 3 ตุลาคม 1969 โดยรัฐบาลสาธารณรัฐประชาธิปไตยเยอรมนีหรือเยอรมันตะวันออก เพื่อใช้ในการส่งสัญญาณโทรทัศน์และเป็นสัญลักษณ์ของความเจริญรุ่งเรื่อง

“Rache des Papstes” เป็นภาษาเยอรมัน ในภาษาอังกฤษใช้ว่า “The Pope’s Revenge” แปลตรงตัวว่า ความแค้นของสันตะปาปา หรือ ความโกรธของสันตปาปา (โป๊ป) (แปลตรงตัว) 

เรื่องมีอยู่ว่า ท่านผู้นำวอลเตอร์ อุลบริชท์ (Walter Ulbricht) ของเยอรมันตะวันออกอยากจะโชว์ให้โลกได้เห็นความเจริญและความก้าวหน้าของเยอรมันตะวันออกที่ปกครองด้วยระบบคอมมิวนิสต์ จึงคิดสร้าง Berlin Fernsehturm ขึ้นมา แน่นอนว่าการสร้างหอคอยสูงในสมัยนั้น ต้องใช้งบประมาณมหาศาล ใช้ความรู้ทางวิศวกรรมและฟิสิกส์ขั้นเทพ ยิ่งแสดงให้เห็นว่าเยอรมันตะวันออกนั้นมีความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ สังคมมีความเท่าเทียมและความเจริญรุ่งเรื่องทางเศรษฐกิจ และเป้าหมายสำคัญที่สุด คือ ต้องการลดบทบาทของศาสนาต่อประชาชน เมื่อสร้างเสร็จจึงโด่งดังเสริมความนิยมในระบบการปกครองแบบคอมมิวนิสต์ และทำให้ประชาชนเห็นว่าประเทศจะเจริญได้ด้วยความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ที่สามารถสร้างความเท่าเทียมทางเศรฐกิจและสังคมไม่ใช่ด้วยศาสนา 

แต่แล้ว เกิดปรากฏการณ์ที่ไม่คาดคิดบนโดมหอคอยนี้ที่ทำจากสแตนเลส เมื่อแสงอาทิตย์ส่องถูกพื้นผิวโดม แสงจะสะท้อนกลับเป็นรูปกากบาทประหนึ่งไม้กางเขน ซึ่งไม่ได้เกิดด้วยความตั้งใจจากการออกแบบ 

ในขณะที่รัฐบาลเยอรมันตะวันออกพยายามสร้างสังคมที่ไม่มีศาสนา แต่การสะท้อนแสงที่ไม่คาดคิดนี้กลับกลายเป็นสัญลักษณ์ที่มีความหมายตรงกันข้าม ทำให้ผู้นำของเยอรมันตะวันออกรู้สึกโกรธและอับอายอย่างมาก 

จากนั้นพยายามใช้วิธีต่าง ๆ เพื่อกำจัดการสะท้อนแสงนี้ แต่ไม่สำเร็จ รวมถึงการพยายามเปลี่ยนชื่อหอคอยเป็น “Telespargel” ซึ่ง “Tele” เป็นตัวย่อของคำว่า “Television” และ “Spargel” หมายถึง หน่อไม้ฝรั่ง ในภาษาเยอรมัน เพื่อลดความสนใจจากการสะท้อนแสง แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ (คนเยอรมันมองว่าหอคอยนี้เหมือนหน่อไม้ฝรั่ง)

Pope หรือพระสันตะปาปา ในที่นี้อาจแสดงถึงตัวแทนของศาสนาคริสต์ที่เป็นที่นับถือในเยอรมันตะวันออก ราวจะบอกว่า ยิ่งกำจัด ยิ่งกีดกันศาสนามากเท่าไร ศาสนาก็ไม่ได้ไปไหน ศาสนาสร้างสรรพสิ่ง และสถิตในทุกหนแห่ง

ปรากฏการณ์นี้ถูกมองเป็นเรื่องตลกและเยาะเย้ยรัฐบาลในยุคนั้น และกลายเกล็ดเรื่องเล่ากันต่อ ๆ มาเมื่อกล่าวถึงเยอรมันตะวันออก

ณัฐพล จารัตน์

17.04.2567

Steglitz, Berlin

"50 Jahre Berliner Fernsehturm | Euromaxx"